Saturday, January 3, 2009

Life's Like This

KRISMAS
Khawvel hmun danga kan chhungkhat leh thenrual ten Sikni Eng hnuaiah Krismas leh Kumthar lawma hlim taka hun an hman laiin, Chikankata hmunah zawng 'boruak lo' zetin Fur Khawchhe hnuaiah he hunpui hi kan tlingtla ve a. Krismas tukin vantlang huap inkhawmna kan nei a (he inkhawm hian minute 45 chhung a awh hram, engvang nge ni teh reng Krismas tuk kan inkhawm hi a rei lo khawp mai, hun danga kan inkhawm hian darkar 3 aia rei a awh tlangpui si a). Chawhnuah kan expat-pui chhungkaw 5, ram hrang hranga mite nen chawhlui kan kil ho ve a. Hei hi kan Krismas hman dan chu a ni mai a, Zoram 'mas a ngaihawm duh ngei mai.
Mahse thil pakhat, kan fate tan mai bakah keini nupa leh kan thian dangte tan pawha hun hlimawm tak min buatsaih sak tu chu kan Sunday School naupangte Krismas drama chang kha a ni. Kan thawhpui Dr. Elsa Bjorkqvist-i (Swedish) hoin hneh takin an chang a, min tihlim mai bakah Krismas sermon ropui tak min theh sak a ni.
Krismas leh Kumthar vuakvet hun chhung zawng pawh hian ka nupui leh fate kianga ka hun hman leh kan damlote kianga ka hun hman a inzat leh nawk a. Mapuii'n holiday hun thawl tak a nei thei a, a theih ang angin kan fate leh keima tan pawh Krismas boruak a lo siam a.

AT WORK
Hospital lamah ve thung chuan mak deuh maiin, darkar 24 chhungin zum leh hriam avanga inhliam mi pathum buaipui tur ka nei tlat pek a. Pakhat chu hmeichhe naupang kum 5 mi, a patea te nen nghakuai an chiahnaah an intipalh a, a khabea nghakuai leh a hrui inches 8 vela sei la bur va va chungin an rawn kal a. Nghakuai hi kibar nei a nih avangin a tang nghet deuh tih lohah chuan naupang hi chiu muin awlsam takin ka phawi thei mai a. A pahinhna hi nu kum 25 mi, a puansuknaah puan thuina hriauin a chhun a, a hriau chanve chu a banrek dinglamah lutin a bung zui a, X -ray kaihhruaina hnuaiah hei pawh hi harsa loin ka zai chhuahsak mai a.

A pathumna erawh hi chuan medical & surgical skill bak a duh tlat mai. Tawhsual tawktu hi kan nurse a nih bakah, HIV positive mai ni lo AIDS vei tawh thisen zama damdawi a chiu luhna hriau ngeiin a kut veilam zungpui a vit tlang palh hlauh a. A pasal, kan staff ni ve tho nen thla 6 kalta khan inneiin an fa pakhatna tur a pai tan lehnghal a. Mi pathum - amah, a pasal leh a fa pai lai te hriselna venhim hna thawh a tul ta a ni.

HIV hrikin a tihbawlhhlawh hriau (contaminated needle) hmanga inchhun palh atanga miin HIV a kai theihna chance hi a sang lutuk lo hlauh, 0.5% vel anga chhut a ni. A intipalhtuin a intihpalh atanga darkar 24 chhunga tana thla khat chhung thleng Antiretrovirals (ARVs) damdawi a lak chuan, ‘Post Exposure Prophylaxis (PEP)’ a la tihna a ni a, HIV a kai theihna chance kha a lo hniam ta duai a, a kai thei lo (seroconversion awm thei lo) tluk a ni. Chutiang bawkin HIV pai thisen neitu kha ARV damdawia engemawchen lo enkawl tawh a nih chuan a thisena HIV hrik awm (viral load) kha a hniam em avangin, midang hnena HIV hrik a kaidarh theihna chance a tlem em em bawk. Kan nurse intihpalhna thisen neitu AIDS avanga damlo pawh hi ARV hmanga enkawl mek anih avangin, kan nurse naupai lai ni bawk si hian PEP a lak ngai loah kan ngai ta a. Seroconversion awm thei lo tura kan ruat bakah, a naute pai lai kha ARV damdawi hmanga tihhmelhem kan duh lo bawk a. Theih ang tawka thlamuan leh Pathian venhimna dilpui chu kan tihsak theih tha berah kan ruat ta a ni.

Tin, PEP lak hma hian accident tawktu khan tunhma atanga HIV hrik a lo pai tawh leh tawh loh test vat a ngai a. HIV positive a lo ni reng tawh a ni palh hlauh a nih chuan PEP lak kha thil thalo zawk a ni. A chhan chu nakin hunah ARV lak mamawh hun a la nei dawn a, ARV course hniam leh rei lo PEP a lak chuan ‘drug resistance’ a nei ang a, a mamawh tak ARV course pangngai kha a taksaa HIV hrikte do let turin a chak tawk thei dawn tawh lo a ni.

AIDS hluarna hmun apiangah hriselna lam hnathawktute pawhin HIV an kai theihna (occupational/workplace exposure) chance a sang ve zel a. Theih tawpa fimkhur nia inhriat hnu pawhin a tama tamna hmunah chuan ‘accident’ a thleng zing tho tho. Inchiuna hriaua inchhun, taksa pema thisen/tuihnang lut, inzaina hmuna inhliam leh mita thisen per lut te hi intihpalhna tam ber a ni awm e.

Fimkhur hi a tha ber reng dawn a, hlauh erawh engtik lai mahin himna a ni ngai hek lo. Krista hminga midang nunna chhan nana thawktute chu Pathian venhimnain a zui zel ang tih hi ka ring a. Chutih laiin, engpawh an chungah lo thleng se, Lalber tana an nunna hlan tawhtute an nih avangin vanduaiah an inruat tawh ngai lo ang.

6 comments:

LeaszRalte said...

Thlamuan a va mamawh dawn ve aw...a pasal pawh ngaihsak a ngai ngei dawn anih chu...kai theihna chance a lo hniam hlauh chu a va lawmawm ve...
I thu tlangkawmna hian min hneh hle mai!

lalkiamlova said...

Kan chhuakbo rei deuh va chhiar tur ava tam em> Zoram Christmas pawh eng ruai a ni lo, upa duh dan leh thalai duh dan insual karah kan ti vel mai mai a ni. I Christmas hman dan hi i tan a enjoyable lo mai thei a, mahse a ropuiin a mark a sng hle a ni.

Unknown said...

Pu Kiamlova sawi ang hian Zoram Krismas pawh khawpuiah chuan a Krismas tawh lo, Krismas tak tak hmang tur chuan thingtlang lam pan a ngai tawh.

Thiama Krismas hmandan hi a krismas ber zawk lawm ni le. Mi dangte tana inpekna leh inhmanna atana hun hman hi.

Varte said...

Krismas hi chu a hmangtu rilru-ah hian a innghat thui ber maiin ka hre ta. Khawpui, thingtlang a lem chuang lo e. I experience ang hi mi tam takin an chak zawk mai thei. Aizawlah pawh Nu leh Pa lungleng zual lo chu an zaikhawm meuh tawhin ka irng lo, thalaite chuan Biakin kawtah open Gospel concert te an huaihawt a, mipui an hip tawh zawk tlat.

Krismas kan hman chhan Isua pawh midangte rawngbawlsak tura lo kal a ni a, kumin Krismas chu midangte tan i inpe a, chu tluka hlu chu a awm lo e. In chhungin Kumthar Chibai ule.

ZL said...

Krismas dik tak i hmang a ni zawk mah lo maw? Kan chhuang che u a ni. Krismas hun hman dan tha tak min hrilhah ka ngai e. Midang tana malsawmna in ni hi ava ropui tak em.Mapuii contribution pawh kan theihnghilh hauh lo a nia.

Zairemthiama Pachuau said...

In comment duhawm tak takte avangin ka lawm takmeuh e. Min fuihtu an ni a, Krista hminga thil tha tive nia inhriat tluka hlimawm hi a awm law'ng e.